Przejdź do treści 
Zasady certyfikacji AIMS wg ISO 42006
Wprowadzenie
Długo oczekiwana norma, która cywilizuje certyfikację systemów zarządzania sztuczną inteligencją. ISO/IEC 42006:2025 – Information technology — Artificial intelligence — Requirements for bodies providing audit and certification of artificial intelligence management systems, w dalszej części artykułuISO 42006. To standard, który pod lupę bierze proces certyfikacji AIMS (SZSI) prowadzony przez jednostki certyfikacyjne.
Na tej podstawie przygotowałem artykuł – zgodnie z wypracowaną we wcześniejszych artykułach metodą: wprowadzenie, struktura normy, kluczowe wymagania i ich znaczenie, korzyści z wiedzy o standardzie, podsumowanie. Dzięki temu będziemy prezentować wiele standardów ISO o różnym charakterze – wytycznych, certyfikacyjnym, technicznym, dobrych praktyk.
Dynamiczny rozwój sztucznej inteligencji (AI) powoduje, że coraz więcej organizacji wdraża systemy zarządzania sztuczną inteligencją (AIMS) zgodnie z normą ISO/IEC 42001:2023 (w skrócie ISO 42001). Jednak aby takie systemy były wiarygodne, niezbędna jest niezależna, spójna i kompetentna ocena zgodności przeprowadzana przez jednostki certyfikujące.
W odpowiedzi na te potrzeby opublikowano normę ISO/IEC 42006:2025 – Information technology — Artificial intelligence — Requirements for bodies providing audit and certification of artificial intelligence management systems. Dokument ten określa wymagania dla jednostek certyfikujących, które prowadzą audyty i certyfikację AIMS (SZSI – Systemu zarządzania sztuczną inteligencją). Dzięki temu organizacje otrzymują pewność, że proces certyfikacji jest przejrzysty, rzetelny i prowadzony według jednolitych zasad.
Struktura normy ISO 42006
ISO 42006 opiera się na ogólnych zasadach akredytacji i certyfikacji (ISO/IEC 17021-1), ale dodaje szereg specyficznych wymagań związanych z obszarem AI. Kluczowe elementy obejmują:
- Wymagania ogólne i zasady bezstronności – jednostki certyfikujące muszą wykazać niezależność, unikać konfliktu interesów i nie mogą świadczyć usług doradczych w zakresie AIMS dla swoich klientów.
- Odpowiedzialność i finansowanie – konieczność posiadania odpowiednich zabezpieczeń finansowych i ubezpieczeniowych, proporcjonalnych do skali działalności i ryzyk klientów.
- Struktura organizacyjna i zasoby – wymagania dotyczące kompetencji personelu, w tym wiedzy z zakresu sztucznej inteligencji, ryzyka, prawa, etyki, ochrony danych i bezpieczeństwa informacji.
- Kompetencje audytorów – szczegółowe kryteria wiedzy i doświadczenia obejmujące m.in.:
- znajomość normy ISO 42001 i dokumentów towarzyszących,
- rozumienie cyklu życia AI (wg ISO/IEC 5338),
- wiedzę o terminologii (ISO/IEC 22989), ryzykach (ISO/IEC 23894) i ocenie wpływu (ISO/IEC 42005),
- praktyczne doświadczenie w audytach systemów zarządzania (np. ISO 9001, ISO/IEC 27001).
- Proces certyfikacji – od przygotowania i ustalenia zakresu, przez audity etapowe (Stage 1 i Stage 2), aż po decyzję certyfikacyjną, nadzór i ponowną certyfikację.
- Czas trwania audytów (Annex A i B) – szczegółowe zasady kalkulacji czasu audytów w zależności od liczby pracowników, roli organizacji (producent, dostawca, użytkownik AI), liczby systemów AI oraz stopnia ich ryzykowności.
- Wymagania dotyczące dokumentacji i poufności – jednostki certyfikujące muszą zapewnić ochronę danych, tajemnic handlowych i kodów źródłowych, a jednocześnie uzyskać wystarczający dostęp, aby móc skutecznie ocenić AIMS.
Kluczowe wymagania i ich znaczenie
Norma ISO 42006 wskazuje, że certyfikacja AIMS wymaga specjalistycznych kompetencji i wysokich standardów bezstronności. Do najważniejszych wymagań należą:
- Bezstronność i brak doradztwa – jednostki certyfikujące nie mogą jednocześnie pełnić roli audytora i konsultanta w zakresie AI, aby uniknąć konfliktu interesów.
- Kompetencje audytorów AI – zespoły audytowe muszą łączyć wiedzę z wielu dziedzin: technologii AI, prawa, bezpieczeństwa informacji, ochrony danych i zarządzania ryzykiem.
- Ocena ryzyka i wpływu – audytorzy muszą potrafić ocenić nie tylko zgodność formalną, ale też realne zagrożenia i wpływy systemów AI na ludzi i społeczeństwo.
- Zarządzanie dokumentacją – konieczność przejrzystego raportowania, stosowania deklaracji stosowalności (SoA) oraz zapewnienia odpowiedniego poziomu poufności danych klientów.
- Transparentność certyfikacji – organizacje muszą otrzymywać jasne i spójne informacje o zakresie certyfikatu i ograniczeniach (np. brak uprawnienia do znakowania produktów na podstawie certyfikacji AIMS).
Korzyści z wiedzy o standardzie
Dzięki ISO/IEC 42006 jednostki certyfikujące mogą wprowadzić spójne i wiarygodne mechanizmy audytowania AIMS, a organizacje korzystające z usług certyfikacyjnych zyskują pewność co do jakości procesu. Kluczowe korzyści to:
- Wiarygodność rynkowa – certyfikaty wydawane zgodnie z ISO/IEC 42006 są uznawane jako obiektywne i rzetelne, co buduje zaufanie inwestorów, regulatorów i klientów.
- Spójność globalna – jednolite zasady certyfikacji AI na całym świecie ograniczają ryzyko „turystyki certyfikacyjnej” i nierównej jakości audytów.
- Podniesienie jakości audytów – audytorzy AI muszą spełniać wysokie wymagania kompetencyjne, co zwiększa skuteczność audytów i identyfikację realnych ryzyk.
- Wzmocnienie zaufania do AI – użytkownicy, konsumenci i regulatorzy zyskują pewność, że certyfikowane organizacje stosują AI w sposób bezpieczny, etyczny i zgodny z regulacjami.
- Podstawa dla ofert certyfikacyjnych – norma jest kluczowym dokumentem dla jednostek certyfikujących budujących programy oceny zgodności AIMS, a dla firm – punktem odniesienia przy wyborze dostawcy certyfikacji.
Podsumowanie
Norma ISO/IEC 42006:2025 stanowi istotny krok w stronę uporządkowania rynku certyfikacji sztucznej inteligencji. Uzupełniając wymagania ISO/IEC 42001, definiuje, jak powinna wyglądać rzetelna i bezstronna certyfikacja systemów zarządzania AI.
Dla organizacji planujących wdrożenie i certyfikację AIMS jest to dokument kluczowy – pozwala nie tylko lepiej rozumieć oczekiwania jednostek certyfikujących, ale też świadomie wybierać oferty certyfikacyjne.
W czasach, gdy zaufanie do AI staje się jednym z najważniejszych czynników biznesowych, ISO 42006 dostarcza ram gwarantujących, że certyfikacja sztucznej inteligencji (AI certification) opiera się na obiektywnych i globalnie uznanych zasadach.
Bibliografia:
- ISO/IEC 42006:2025Information technology — Artificial intelligence — Requirements for bodies providing audit and certification of artificial intelligence management systems. https://www.iso.org/standard/42006
- ISO/IEC 42001:2023 Information technology — Artificial intelligence — Management system. https://www.iso.org/standard/42001