Przejdź do treści 
ISO 37302:2025 – Ocena skuteczności systemów zarządzania zgodnością
Wprowadzenie
Zarządzanie zgodnością (compliance) od dawna przestało być jedynie formalnością. W realiach globalnych łańcuchów dostaw, coraz bardziej złożonych regulacji prawnych i rosnących oczekiwań społecznych, organizacje muszą nie tylko wykazywać zgodność z przepisami, lecz także udowodnić, że ich system zarządzania zgodnością działa skutecznie i przynosi rzeczywiste rezultaty.
W okresie wakacyjnym zostały opublikowane 2 normy z komitetu ISO/TC 309 – Governance of organizations dotyczące oceny efektywności systemu zarządzania zgodnością (ISO 37302) oraz Wytyczne dotyczące zarządzania kompetencjami (ISO 37303), z których pierwsza z nich jest przedmiotem niniejszego artykułu.
Norma ISO 37302:2025 – Compliance management systems — Guidance for the evaluation of effectiveness stanowi istotne uzupełnienie wymagań zawartych w ISO 37301. Jej celem jest dostarczenie organizacjom metodyki oceny, czy system zarządzania zgodnością nie jest jedynie „na papierze”, ale rzeczywiście funkcjonuje, wspiera kulturę etyczną i przyczynia się do realizacji celów biznesowych oraz społecznych.
Struktura normy ISO 37302
ISO 37302 została zaprojektowana jako przewodnik do oceny skuteczności istniejącego systemu zarządzania zgodnością. Kluczowe części normy obejmują:
- Zakres, odniesienia normatywne i definicje – określają, że dokument nie wprowadza nowych wymagań dla compliance, lecz opisuje zasady i wskaźniki służące ocenie skuteczności systemu. Dzięki temu norma jest uniwersalna i może być stosowana w każdej organizacji – prywatnej, publicznej czy pozarządowej.
- Zasady ogólne oceny – podkreślają konieczność obiektywizmu, kompletności i śledzalności. Ocena skuteczności systemu zarządzania zgodnością powinna bazować na dowodach i mierzalnych kryteriach, a nie na subiektywnych opiniach.
- Metodyka oceny – wyróżnia trzy wymiary, które należy analizować:
- Polityki i procedury – formalne ramy zarządzania zgodnością,
- Zachowania i kultura – codzienne postawy, etyka i praktyki pracowników,
- Wyniki i wpływy – faktyczne efekty działań compliance, np. spadek liczby incydentów, poprawa przejrzystości czy wzrost zaufania interesariuszy.
Każdy z wymiarów oceniany jest w skali pięciopoziomowej – od poziomu 1 (brak lub bardzo niska skuteczność) po poziom 5 (system dojrzały, zintegrowany i stale doskonalony).
- Ramy wskaźników oceny (evaluation indicator framework) – powiązane z wymaganiami ISO 37301. Obejmują one m.in. analizę kontekstu organizacji, identyfikację zobowiązań zgodności, ocenę ryzyka, przywództwo i zaangażowanie kierownictwa, kulturę zgodności, szkolenia, mechanizmy zgłaszania nieprawidłowości czy audyty wewnętrzne.
- Kryteria oceny – szczegółowo opisują, jak mierzyć skuteczność poszczególnych elementów systemu. Dla każdego procesu (np. ocena ryzyka, komunikacja wewnętrzna, alokacja zasobów) określono, jak wygląda jego funkcjonowanie na poziomie 1–5. Dzięki temu organizacja może zobaczyć, gdzie się znajduje i jakie działania należy podjąć, by osiągnąć wyższy poziom dojrzałości.
- Proces oceny – obejmuje projektowanie oceny, wybór oceniających, przebieg oceny oraz raportowanie i działania korygujące. Podkreśla, że ocena nie jest jednorazowym ćwiczeniem, lecz elementem cyklu ciągłego doskonalenia.
.
Kluczowe wymagania i ich znaczenie
Choć ISO 37302 nie tworzy nowych obowiązków dla organizacji, to wyjaśnia, jak sprawdzić skuteczność istniejących mechanizmów compliance. Najważniejsze obszary to:
- Przywództwo i zaangażowanie kierownictwa – norma akcentuje, że skuteczność systemu zarządzania zgodnością zależy od realnego wsparcia rady nadzorczej i najwyższego kierownictwa. Brak ich zaangażowania prowadzi do formalizmu, natomiast aktywna postawa buduje kulturę etyczną i daje przykład całej organizacji.
- Kultura zgodności – ocena powinna uwzględniać, czy wartości etyczne i normy zachowania są rzeczywiście wdrożone i rozumiane przez pracowników, czy są jedynie zapisami w kodeksach i politykach. ISO 37302 wskazuje na konieczność tworzenia mechanizmów zachęcających do zgłaszania nieprawidłowości oraz ochrony sygnalistów.
- Ocena ryzyka zgodności – kluczowe jest sprawdzenie, czy organizacja systematycznie identyfikuje i monitoruje ryzyka związane z niezgodnością, zarówno wewnętrzne, jak i w relacjach z dostawcami czy partnerami.
- Procesy operacyjne – norma kładzie nacisk na weryfikację działań praktycznych: szkolenia, alokację zasobów, procedury rekrutacyjne, komunikację wewnętrzną i zewnętrzną, mechanizmy dochodzeniowe. To one w praktyce przesądzają o tym, czy compliance jest skuteczny.
- Audyty wewnętrzne i przeglądy zarządzania – ISO 37302 precyzuje, jak oceniać skuteczność audytów i przeglądów, by faktycznie identyfikowały słabe punkty i prowadziły do działań doskonalących.
- Skale dojrzałości – dzięki pięciopoziomowej ocenie organizacja może nie tylko stwierdzić, czy jest zgodna, ale także jak bardzo jej system jest rozwinięty. To umożliwia benchmarking i porównania między jednostkami czy oddziałami.
.
Korzyści z wdrożenia
Wdrożenie oceny skuteczności systemu zarządzania zgodnością zgodnie z ISO 37302 daje organizacji szereg wymiernych korzyści:
- Większa przejrzystość i rozliczalność – organizacja może w sposób udokumentowany wykazać, że jej compliance działa, a nie jest tylko formalnością. To wzmacnia zaufanie interesariuszy, w tym inwestorów, klientów i regulatorów.
- Skuteczniejsze zarządzanie ryzykiem – regularna ocena ujawnia luki w systemie, zanim przekształcą się w poważne naruszenia. Dzięki temu organizacja może wdrażać działania korygujące proaktywnie, a nie dopiero po kryzysie.
- Lepsze zarządzanie strategiczne – ISO 37302 podkreśla, że compliance powinien wspierać realizację celów biznesowych. Ocena skuteczności umożliwia powiązanie działań zgodności z misją, strategią i wartościami organizacji.
- Wzmacnianie kultury organizacyjnej – ocena nie koncentruje się wyłącznie na procedurach, ale także na postawach i zachowaniach pracowników. Dzięki temu compliance staje się integralnym elementem kultury firmy, a nie tylko działu prawnego czy kontrolnego.
- Większe zaufanie regulatorów i partnerów biznesowych – możliwość udokumentowania, że system zarządzania zgodnością jest skuteczny, pozwala budować reputację wiarygodnego partnera. W wielu sektorach może to być przewaga konkurencyjna przy pozyskiwaniu kontraktów.
- Ciągłe doskonalenie – zastosowanie skal oceny i wskaźników pozwala na cykliczne monitorowanie postępów. Organizacja nie tylko utrzymuje zgodność, ale stale ją rozwija, dostosowując do zmieniających się warunków rynkowych i regulacyjnych.
Podsumowanie
Norma ISO 37302:2025 stanowi praktyczny przewodnik dla każdej organizacji, która chce nie tylko wdrożyć system zarządzania zgodnością, lecz także mierzyć jego skuteczność i dojrzałość. Dzięki szczegółowej metodyce oceny, wskaźnikom i skalom dojrzałości organizacje mogą zyskać pełniejszy obraz działania swojego systemu compliance, a następnie podejmować działania doskonalące.
W erze rosnących wymagań prawnych, presji etycznej i oczekiwań społecznych, wdrożenie ISO 37302 pozwala nie tylko uniknąć sankcji, ale przede wszystkim budować zaufanie, wiarygodność i długoterminową wartość organizacji.
Bibliografia:
- ISO 37302:2025 – Compliance management systems — Guidance for the evaluation of effectiveness. https://www.iso.org/standard/37302
- ISO 37301:2021 – Compliance management systems — Requirements with guidance for use. https://www.iso.org/standard/75080.html